𝖙𝖗𝖊𝖒𝖔𝖑𝖔.𝖕𝖑schArtykulyGitarowe-efekty-modulacyjne.html

🔎 Podejrzyj miniatury

📂 Kategoria /Artykuly

◀️ Poprzedni: Gitarowe efekty dynamiczne.html
Gitarowe efekty polifoniczne.html Następny: ▶️

Gitarowe efekty modulacyjne.html



Aby rozpocząć podróż w krainie efektów modulacyjnych trzeba by dowiedzieć się co to takiego jest ta modulacja. Jest to termin, patrząc od strony elektroniki czy mechaniki stosunkowo stary. Całość polega na tym, że sygnał główny, będący w naszym przypadku bazą, jest mieszany za pomocą urządzenia zwanego mieszaczem (modulatorem) z innym sygnałem lub sygnałami. O innej charakterystyce. Między jednym a drugim sygnałem mogą być pewne zależności lub nie np. przesunięcie w czasie, przesunięcie w fazie, zmiana amplitudy, częstotliwości lub połączenie kilku możliwości.  

Przykładem modulacji, może być fala powstała na tafli jeziora, która powstała przez wrzucenie dwóch kamieni różnej wielkości, jednego małego o małej wielkości wywołującego płaska falę o malej amplitudzie, drugiego większego dającego fale niczym tsunami. Całość mechanicznie może się nałożyć na siebie i obie fale będą razem współistnieć. Widzimy mieszankę fal, które ze sobą oddziałują w specyficzny sposób.

Podobnie wpinając do gitary efekt z grupy modulacyjnej, sygnał z naszej gitary jest modulowany, czyli przetwarzany z innym sygnałem, lub nawet ze samym sobą. Sygnał oryginalny współistnieje z sygnałem przetworzonym. Współczesne funkcjonalne efekty akustyczne pozwalają na regulację ilości dźwięku oryginalnego w stosunku do przetworzonego.

Taką mieszankę w efektach modulacyjnych łączy się z innym sygnałem o specyficznych właściwościach. Sygnał dodany, może być opóźniony, przyspieszony, przesunięty w fazie. Czasami daje to wręcz kosmiczne wrażenia odsłuchowe.

Aby zrozumieć samą esencję tego co się kryje w chorusach, flangerach czy vibratach trzeba poznać coś takiego jak sinusoida. Nie wszyscy lubili trygonometrię. Ale ma ona pewne zalety, w przypadku opisu dźwięku.

Muskając piórkiem czy palcem strunę ta wychyla się z położenia równowagi, w zależności od grubości struny i od tego jak wysoko nacisnęliśmy na gryfie. Na początku struna rozciąga się do położenia maksymalnego po czym wraca do początku i osiąga przeciwne maksimum, w przeciwnym kierunku jak muskaliśmy strunę. Po czym struna wraca znowu cyklicznie osiągając maksimum i minimum, tworząc cykl powtarzalny tym dłuższy im lepsza gitara, lepsze struny, w idealnym przypadku struna grała by w nieskończoność. Jeśli strunę nieruchomą oznaczymy jako 0 i mielibyśmy bardzo szybka kamerę rejestrująca wychylenia w czasie no to całość wyglądałaby tak jak na rysunku poniższym.

Czas w milisekundach

 

Czas pomiędzy pierwszym muśnięciem a następnym ułożeniem struny do położenia pierwotnego nazywamy okresem drgania i oznaczamy T. Odwrotność jego czyli 1 podzielić przez T to częstotliwość f. Im cieńsza struna i krótsza tym T będzie mniejsze i sinusoida będzie węższa. Im grubsza struna tym sinusoida będzie szersza.

To co mamy w pionie na wykresie to amplituda, czyli to jak mocno musnęliśmy strunę, albo jak bardzo mieliśmy odkręcony potencjometr VOLUME. W zależności od tego jak mocno uderzyliśmy w strunę tym sinusoida będzie większa lub mniejsza.

 

Sygnał CLEAN gitary z przystawką HB Seymoura JB Model Trembucker

 

 

W rzeczywistej gitarze nawet muśnięcie jednej struny powoduje powstanie kilkunastu wykresów sinusoidy, są to tak zwane harmoniczne, nie widzimy ich razem, bo wzajemnie isę dodają i odejmuja na wykresie. Dla potrzeby tej serii artykułów posłużymy się uproszczonym sygnałem sinusoidalnym. Dla naszych potrzeb uznamy tez ze odstęp w każdym miejscu między położeniem maksimów i minimów jest stały i równy okresowi T.

 

 

FLANGER

podejrzyj najpopularniejsze schematy flangerów


Flanger bazuje na flangingu; czyli modulacji jednego sygnału drugim. Drugi sygnał jest sygnałem oryginalnym (jakby duchem) przesuniętym w czasie (w podstawowej wersji), o zmniejszonej amplitudzie. Sygnałów skopiowanych przesuniętych w czasie może być więcej. W przeciwieństwie do echa, czy też delay’a, flanger zazwyczaj stosuje się do czasów opóźnień nie większych niż 20ms. Działa to jak filtr grzebieniowy; powstają dodatkowe harmoniczne ubarwiające nam wyjściowe spektrum w relacji do wszystkich innych serii harmonicznych czyli w przypadku dźwięku 220,440, 880Hz… Flanger wykorzystuje sprzężenie zwrotne miedzy wyjściem a wejściem w celu większych możliwości i pewnego zapętlenia.

 

Rys 1. Flanger: Uproszczona zasada działania Czas pomiędzy sygnałem oryginalnym a drugim, opóźnionym  jest stały dla sygnałów o różnym okresie T i róznej amplitudzie

 

Jak widzimy na powyższym rysunku mamy cztery przebiegi. Dwa oryginalne nie przesunięte oznaczone granatowym kółkiem i turkusowym kwadratem. Oraz dwa przesunięte oznaczone odpowiednio przez zielone kółko i czerwony kwadrat, powstałe przez przetworzenie we flangerze. Są dwie fale oryginalne i dwie przetworzone przez flanger. Mimo iż obie fale są różne co do amplitudy, przebieg z zielonymi kółkami jest 2x niższy od granatowego w dodatku, niższy przebieg czerwony ma krótszy okres w czasie (oznacza to wyższy dźwięk) to przesunięcie dla nich jest takie same.

 

Jest to uproszczony schemat graficzny działania flangera. Tak na prawdę na wyjściu efektu dostajemy oba przebiegi zmiksowane wielokrotnie ze sobą, w rożnych proporcjach.  W zalezności od nastawów jakie ustawiliśmy pokrętlami naszego efektu.

 

Mysle, że każdy kiedyś słyszał helikopter. Efekt flangera na przesterowanej wstępnie gitarze  przy odpowiednim ustawieniu daje nam taki efekt odsłuchowy jakby dźwięk zbliżał się lub oddalał podobnie jak helikopter.

 

PHASER

podejrzyj najpopularniejsze schematy phaserów


Phaser - w zasadzie efekt podobny do flangera, tyle,  ze sygnał wtórny, będący kopią oryginału jest przesunięty nie tyle w czasie co w fazie. Poniżej mamy sygnał oryginalny oznaczony kolorem czerwonym oraz kopię: kolorem granatowym, przesuniętą w prawo.

Z jednej strony patrząc na ten rysunek zauważamy, ze jest to coś podobnego do flangingu: ale nie do końca.

 

Zauważmy poniżej (rys 2): co się stanie gdy, przez phaser puścimy dwa różne sygnały o różnych częstotliwościach,

 

 

Rys 2. Phaser: Czas opóźnienia pomiedzy sygnalem skopiowanym a oryginalnym

zalezy od wysokości dźwięku. Porównaj rys. 1

 

Phaser przesuwa proporcjonalnie do częstotliwości, w przeciwieństwie do flangera, który nie bierze tego pod uwagę. Sygnały basowe będą bardziej opóźniane, niż te o wyższych częstościach.

 

Oba efekty: phaser oraz flanger, dzięki kopiowaniu dźwięku stwarzają efekt wzajemnego wzmacniania lub osłabiania się harmonicznych w całym spektrum słyszalnym, przesunięcia czasowe (flanger) czy tez fazowe (phaser), dzięki czemu uzyskujemy zaskakujące kombinacje brzmień w zależności od ustawień odpowiednich potencjometrów w efektach.

 

Oba efekty PHASER i FLANGER moga miec coś takiego jak sprzężenie zwrotne czyli układ, który zawraca część sygnału z wyjścia na wejście, dzięki temu wyjściowa fala może się ponownie rekombinować z falą wejściowa z gitary potęgując efekt przetwórczy.

 

 

silnie zniekształcający flanger na czystej gitarze (zmiana wychylenia głośnika w czasie)

 

 

 

CHORUS

podejrzyj najpopularniejsze schematy chorusów


Działanie efektu chorus daje wrażenie brzmienia kilku, lekko odstrojonych instrumentów, grających unisono tę samą partię. Efekt tworzy dużą przestrzeń stereofoniczną i jest szczególnie zalecany do stosowania z keyboardami i gitarami.

Podobny efekt daje granie na 12-strunowej gitarze lub zagranie dwóch takich samych dźwięków na różnych strunach. Dźwięki, będą i przesunięte w fazie i delikatnie rozstrojone, gdyż nie da się idealnie tak samo nastroić strun.

Stereofoniczność osiąga się przez zrealizowanie dwóch innych zestawów „rozstrojeń” dla kanału lewego i prawego, daje to wrażenie przestrzeni w nagraniu. 

Gitara elektryczna w takim zestawie uzyskuje głębie, przestrzeń, gra przypomina bardzo gitarę klasyczna w pomieszczeniu z małym echem.

 

VIBRATIO

podejrzyj najpopularniejsze schematy chorusów


Vibrato - jest to efekt podobny do chorusa, tyle, że odstrojenia od dźwięku są dużo większe i zahaczają o wysokości całych tonów. Efekt ten ma imitować używanie wajchy czy tez granie tudzież taka techniką. Jest to modulowanie dźwięku oryginalnego wibracjami naszych palców. W przypadku wersji elektronicznej - kostki o tej nazwie, wibruje za nas sprzęt. Jest to przykład modulacji częstotliwościowej podobnej do tej stosowanej w radiu i TV (FM)

 

modulacja częstotliwościowa w Vibrato

Sygnał z generatora wewnątrz urządzenia: sygnał koloru czerwonego przekształca częstotliwość sygnału niebieskiego (na przykład z gitary).

 

Tremolo

podejrzyj najpopularniejsze schematy tremolo


Tremolo to stara technika zdobnicza w grze na gitarze, polegająca na szybkim kostkowaniu jednakowych dźwięków. Można ja imitować wajchą, szybkim ściszaniem i zgłasnianiem potencjometru Volume. Od strony fizycznej jest to modulacja amplitudowa.

 

 

Efekt daje wrażenie zanikania i pojawiania się dźwięku, między ciszą a sygnałem przejście jest możliwe do regulowania, od twardego i szybkiego jak w przypadku kostkowania do łagodnego niczym powolna zabawa potencjometrem VOLUME.  

a)  b)

Sygnał silnie wychylonych strun w efekcie tremolo z modulacja falą a) prostokątną b) sinusoidalną z przełączaniem optycznym

 

 Sygnał w czasie czystej gitary przetworzony w Leslie

ROTARY SPEAKER (LESLIE)- obracający się głośnik

Jest to troszkę archaiczny efekt modulacyjny. Polegał na tym, iż wewnątrz kolumny znajdowały się dwie tuby, które obracały się dookoła własnej osi: dawało to ciekawy efekt. Dźwięk raz kierował się w stronę słuchacza po czym oddalał się. Głośniki pędziły dość szybko. Tak szybko ze dawało to efekt Dopplera. Podobny efekt usłyszymy przy przejeżdżającej nieopodal nas straży pożarnej na sygnale, czy też poruszającym się aucie z załączonym klaksonem. Widać wyraźne odstrojenie dźwięku od oryginału. W dodatku dźwięk zdaje się tracić punktowość, nie jesteśmy w stanie powiedzieć gdzie jest źródło.

Efekt ROTARY SPEAKER to już historia, jednak jest czasami dodawany do modułów procesorowych. Bardzo obecnie popularnych wśród gitarzystów.

Przykładowe nazwy pokręteł regulacyjnych dla różnego rodzaju modulatorów:

 

Szybkość - ang. SPEED - reguluje prędkość działania i zmiany częstotliwości w danym układzie. Dla chorusa jest to prędkość wyrażona w hercach natomiast dla flangerów prędkość jest w sekundach a właściwie w tysięcznych częściach sekundy: milisekundach (chodzi o czas).

            Depth - oznacza głębokość działania efektu na fale pierwotną.

Delay - opóźnienie sygnału. Czyli dla chorusa moment, w którym pojawi się sygnał odstrojony, dla flangera, jego kopia.

Phase (stereo phase) - reguluje przesunięcie fazowe lub jego zmianę pomiędzy kanałem lewym a prawym w przypadku efektów stereofonicznych. Zazwyczaj stosuję się równe wartości tegoż parametru 45d, 60d, 90d, 180d.

LFO Wave - rodzaj fali używanej do modulacji (np, trójkątna, sinusoidalna, kwadratowa i inne.

Baza (Base) - baza do przełączania, zazwyczaj jest kilka wbudowanych modeli efektowych, i można je przełączac w sposób skokowy bazowy program

Częstotliwość cięcia ruchomych głośników (Split) - dla efektu Leslie. Efekt Leslie miał wysokotonowe Tuby wysokiej mocy obracające się dookoła. Dzięki czemu można było w nim regulować częstotliwość odkąd miały grac głośniki wysokotonowe w takim układzie mechanicznym.  Zmieniało to charakterystyki w zakresie wysokiego środka.

Feedback (wielkość sprzężenia zwrotnego. Jeśli mamy taki potencjometr znaczy, ze możemy cześć sygnału z wyjścia posłać na wejście efektu, w celu ponownej rekombinacji z sygnałem wejściowym.

Mix - oznacza w procentach to ile sygnału przetworzonego ma się znaleźć na wyjściu efektu, kręcąc w lewo można stopniowo ujmować efektu na wyjściu dochodząc aż do sygnału nieprzetworzonego.

PODŁĄCZANIE

 

Efekty modulacyjne zazwyczaj wpina się do pętli efektowych wzmacniaczy instrumentalnych: czyli gitary, lub jeśli jest taka możliwość na wejście wzmacniacza lub pomiędzy inne moduły efektowe. Nie wszystkie flangery mają na tyle dużą czułość aby wysterować sygnał z gitary. Wówczas poratować nas może co najwyżej przedwzmacniacz gitarowy lub przester gitarowy i stosunkowo dużym sygnale wyjściowym.

Efekt chorus jest tworzony w ten sposób, ze oprócz kopiowania dźwięku jak w przypadku phasera czy flangera, sygnał skopiowany zmienia swoja częstotliwość o drobne kawałki tonów.

Robert Gabor


Zobacz też